Rezerwat Niebieskie Źródła

Rezerwat krajobrazowy o powierzchni 29 ha, utworzony w 1961 r. Położony na prawym brzegu rzeki Pilicy w otulinie Spalskiego parku Krajobrazowego i w południowo-wschodniej części miasta Tomaszowa Mazowieckiego.

Ochronie podlegają naturalne wypływy wód ze szczelin krasowych wapieni jurajskich w postaci obfitych wywierzysk, silnie pulsujących na dnie dwóch basenów źródłowych o głębokości do 4,5 m, oddzielonych od siebie wyspami. Wydajność źródeł dochodzi do 70-80 l/s. Temperatura wody jest niezmienna w ciągu roku i wynosi 9ºC. Z tych względów wody jezior nigdy nie zamarzają. Charakterystyczne błękitno-zielonkawe zabarwienie wody jest efektem działania rozproszonego światła słonecznego. Zmiana odcieni barwy wody uzależniona jest od stopnia nasłonecznienia bądź zachmurzenia nieba, czyli od aktualnego stanu lokalnej pogody.

W granicach rezerwatu znajdują się rozlewiska, kanały i liczne wysepki. Nadmiar wody je wypełniającej odpływa do koryta Pilicy. Obrzeża kanałów i i rozlewisk porasta las łęgowy, a na trzech największych wyspach dominuje bagienny las olszowy. Flora rezerwatu jest reprezentowana przez 400 gatunków roślin naczyniowych, w tym grupę ściśle chronionych: grzebieni białych, turówki wonnej, różanecznika żółtego, kosodrzewiny i cisa pospolitego. Jeszcze bogatsza jest fauna, składająca się z 440 gatunków zwierząt, w tym 75 gatunków ptaków, a prawdziwą osobliwością są ptaki: remisz, zimorodek oraz kaczki (krzyżówka, ohar, czernica, cyraneczka i gągoł).

Niebieskie Źródła związane są z ponorem krasowym rzeczki Ginącej, zlokalizowanym około 5 km na wschód pod wsią Wąwał. Istniejąca tam sucha dolina wypełnia się wodami po deszczach lub wiosennych roztopach, które giną pod ziemią, a wypływają na powrót na powierzchnię właśnie jako „Niebieskie Źródła”. Do 1939 r. stał tu młyn z XVIII w., a przy nim funkcjonowała karczma „Utrata”. W latach 70-tych XX w. na Pilicy wybudowano ujęcie wody dla potrzeb miasta Tomaszowa.

 Plan rezerwatu „Niebieskie Źródła”. (1) do (5) – ścieżka dydaktyczna z przystankami.