Gmina Irządze

Powierzchnia gminy: 73,55 km².

Ludność: ok. 2,8 tyś mieszkańców.

Charakter gminy: rolniczy.

Dominują użytki rolne ( 66,6% powierzchni) i tereny leśne (24,4%).

W skład gminy wchodzą: Irządze, Zawada Pilicka, Witów, Wygiełzów, Mikołajewice, Sadowie, Woźniki, Bodziejowice, Zawadka, Wilków,  Wilgoszcza.

Gmina położona w północno-wschodniej części woj. śląskiego, w powiecie zawierciańskim.

Graniczy z gminami: Szczekociny, Kroczyce (należą do LGD „Perła Jury”), oraz Gminą Lelów (pow. częstochowski, woj. śląskie) i Gminą Niegowa (pow. myszkowski, woj. śląskie). Geograficznie obszar należy do Progu Lelowskiego zaliczanego do Wyżyny Małopolskiej.

Podłoże opisywanego obszaru zbudowane jest z bardzo miąższej warstwy skał mezozoicznych zalegających na skałach paleozoicznych.

Przez centrum Gminy, w przybliżeniu południkowo, przebiega granica pomiędzy występującymi w części zachodniej utworami jury górnej (wapienie płytowe, wapienie skaliste oksfordu), a zalegającymi dalej na wschód silnie scementowanymi piaskowcami albu (dolna kreda) i marglami, wapieniami marglistymi mastrychtu (górna kreda).

Niewiele jednak jest naturalnych wychodni w/w utworów, możemy obserwować je w niewielkich łomach gospodarczych.

Znaczna część obszaru gminy pokryta jest urodzajnymi lessami oraz innymi osadami czwartorzędowymi w postaci glin zwałowych, piasków fluwioglacjalnych i eolicznych, a w dolinach osadów rzecznych.

W krajobrazie gminy dominuje mozaika pól uprawnych i innych użytków rolnych, rozciągnięta na pofalowanej wysoczyźnie Progu Lelowskiego, łagodnie opadającego na północny wschód ku Dolinie Górnej Pilicy. W tym krajobrazie zdecydowanie odcinają się zachodnia i południowa część omawianego terenu. Na zachodzie, w okolicach Bodziejowic, mamy gniazdo jurajskich wzniesień rozciętych głębokimi lessowymi wąwozami. Obszar ten w sporej części porośnięty jest lasem bukowym i grądem. W południowej części przebiega głęboki tektoniczny Rów Białki Zdowskiej, ze szczególnie ciekawymi stromymi kamienistymi zboczami eksponowanymi na południe. Takie ukształtowanie sprzyja wykształcaniu się tam muraw i zarośli kserotermicznych.

W północno wschodniej części występują niewielkie eratyki (polodowcowe głazy narzutowe).

Rzeźba obszaru dzisiejszej Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, Progu Lelowskiego i ich najbliższego sąsiedztwa została ukształtowana w 4 zasadniczych etapach:

- tworzenie się morskich i lądowych skał osadowych ery mezozoicznej,

- paleogeńskie i neogeńskie ruchy tektoniczne orogenezy alpejskiej i procesy erozji starszych skał po ostatecznym ustąpieniu morza z tych terenów (kształtowanie powierzchni zrównań, procesy krasowe w tym modelowanie ostańców skalnych, powstawanie systemów jaskiniowych, wycinanie głębokich dolin i obniżeń),

- plejstoceński okres zlodowaceń, który ponownie przemodelował ostańce skalne i poprzez akumulację olbrzymich ilości osadów piaszczystych i lessów doprowadził do znacznego złagodzenia rzeźby terenu,

- holocen to kolejny, ostateczny etap modelowania dolin rzecznych i wierzchowin, rozwój rzeźby lessowej, oraz szczególnie widoczne od średniowiecza, przekształcenia terenu przez działalność człowieka.

Z tym ostatnim związane są głównie przemiany w stosunkach wodnych i szacie roślinnej m.in. powstawanie i zanikanie zbiorowisk naskalnych i kserotermicznych, wyrąb lasów, melioracja terenów podmokłych.

Morfologia terenu oraz obecność średnio i słabo przepuszczalnych gruntów sprzyja powstawaniu bezodpływowych zastoisk, a w czasie deszczy nawalnych spływów powierzchniowych przyczyniających się do gwałtownych lokalnych powodzi i podtopień. 

Przez teren gminy przebiegają drogi krajowe DK46 (Kielce - Częstochowa) i DK78 (Kielce - Katowice) oraz droga wojewódzka DW794 (Kraków - Koniecpol). Gminę przecina Centralna Magistrala Kolejowa (brak stacji/przystanków).

http://www.gpsies.com/map.do?fileId=mytnbcelcnhqyznl